گرد تیره و سیاه. خاک سیاه برآمده از زمین. گرد و خاکی سیاه و مظلم: زمین آهنین شد هوا لاجورد به ابر اندر آمد سر تیره گرد. فردوسی. به هشتم برآمد یکی تیره گرد بدانسان که خورشید شد لاجورد. فردوسی. که از راه ایران یکی تیره گرد برآمد کزو روز شد لاجورد. فردوسی
گرد تیره و سیاه. خاک سیاه برآمده از زمین. گرد و خاکی سیاه و مظلم: زمین آهنین شد هوا لاجورد به ابر اندر آمد سر تیره گرد. فردوسی. به هشتم برآمد یکی تیره گرد بدانسان که خورشید شد لاجورد. فردوسی. که از راه ایران یکی تیره گرد برآمد کزو روز شد لاجورد. فردوسی
کلاهی تیره. خودی سیاه و در بیت زیر کنایه از خاک سیاه و خاک گور است: بر او تاختن کرد ناگاه مرگ بسر برنهادش یکی تیره ترگ. فردوسی. رجوع به تیره و دیگر ترکیبهای آن شود
کلاهی تیره. خودی سیاه و در بیت زیر کنایه از خاک سیاه و خاک گور است: بر او تاختن کرد ناگاه مرگ بسر برنهادش یکی تیره ترگ. فردوسی. رجوع به تیره و دیگر ترکیبهای آن شود
تیره رخ. تیره چهر. سیه روی. تیره روی: زحل نحس و تیره روی نگر کز بر مشتریش مستقر است. خاقانی. ز خورشید تا سایه موئی بود که این روشن، آن تیره روئی بود. نظامی. رجوع به تیره و دیگر ترکیبهای آن شود
تیره رخ. تیره چهر. سیه روی. تیره روی: زحل نحس و تیره روی نگر کز بر مشتریش مستقر است. خاقانی. ز خورشید تا سایه موئی بود که این روشن، آن تیره روئی بود. نظامی. رجوع به تیره و دیگر ترکیبهای آن شود
تیره مغز. تیره رای. تیره خرد: کیست میرالشعرا گوئی و هم گوئی من نام خود خود نهی ای تیره سر و تیره ضمیر. سوزنی. ، سیاه سر. که سری تیره و سیاه دارد: زردی در آفتاب بقای حسود شاه از سیر تیره سر قلم زردفام تست. سوزنی. رجوع به تیره و دیگر ترکیبهای آن شود
تیره مغز. تیره رای. تیره خرد: کیست میرالشعرا گوئی و هم گوئی من نام خود خود نهی ای تیره سر و تیره ضمیر. سوزنی. ، سیاه سر. که سری تیره و سیاه دارد: زردی در آفتاب بقای حسود شاه از سیر تیره سر قلم زردفام تست. سوزنی. رجوع به تیره و دیگر ترکیبهای آن شود
آب و شراب دردآمیز را گویند. (برهان) (آنندراج). کنایه از آب و شراب دردآمیز بود. (انجمن آرا). آب و یا شراب کدر و دردآلود و هر مایع کدر دردآلودی. (ناظم الاطباء)
آب و شراب دُردآمیز را گویند. (برهان) (آنندراج). کنایه از آب و شراب دردآمیز بود. (انجمن آرا). آب و یا شراب کدر و دردآلود و هر مایع کدر دردآلودی. (ناظم الاطباء)
سیار. متحرک. (یادداشت مؤلف). غیرثابت چنانکه گدا و یا مردمی بیکاره، (اصطلاح عامیانه) طواف. دستفروش. (یادداشت مؤلف). آنکه متاع مستعمل در کوچه ها و خیابانها گرداند فروختن را: کتابفروش دوره گرد. کسبۀ دوره گرد. قبا ارخالقی دوره گرد، آنکه به همه جای رود و وقار ندارد. (یادداشت مؤلف)
سیار. متحرک. (یادداشت مؤلف). غیرثابت چنانکه گدا و یا مردمی بیکاره، (اصطلاح عامیانه) طواف. دستفروش. (یادداشت مؤلف). آنکه متاع مستعمل در کوچه ها و خیابانها گرداند فروختن را: کتابفروش دوره گرد. کسبۀ دوره گرد. قبا ارخالقی دوره گرد، آنکه به همه جای رود و وقار ندارد. (یادداشت مؤلف)
نادان و کودن. (ناظم الاطباء). بداندیشه. تاریک عقل: قیاس خشم بود دشمنان تیره خرد قیاس صرصر و پشته ست و آتش و حراق. میر معزی (از آنندراج). رجوع به تیره و دیگر ترکیبهای آن شود
نادان و کودن. (ناظم الاطباء). بداندیشه. تاریک عقل: قیاس خشم بود دشمنان تیره خرد قیاس صرصر و پشته ست و آتش و حراق. میر معزی (از آنندراج). رجوع به تیره و دیگر ترکیبهای آن شود
دود سیاه و تیره و ظلمانی: برانگیخت از بام دژ تیره دود دلیری به سالار لشکر نمود. فردوسی. کزان بر نخستین تو خواهی درود وز آتش نیابی مگر تیره دود. فردوسی. نیامد ز گفتار من هیچ سود ندیدم ز آتش بجز تیره دود. فردوسی. رجوع به تیره و دیگر ترکیبهای آن شود
دود سیاه و تیره و ظلمانی: برانگیخت از بام دژ تیره دود دلیری به سالار لشکر نمود. فردوسی. کزان بر نخستین تو خواهی درود وز آتش نیابی مگر تیره دود. فردوسی. نیامد ز گفتار من هیچ سود ندیدم ز آتش بجز تیره دود. فردوسی. رجوع به تیره و دیگر ترکیبهای آن شود
کنایه از ناخوش و درهم کردن. (از آنندراج). سیاه و ضایع کردن. تباه و خراب کردن: چو اسکندری باید اندر جهان که تیره کند بخت شاهنشهان. فردوسی. و دیگر که تنگ اندر آمد سپاه مکن تیره بر خیره این تاج و گاه. فردوسی. بینداخت آن زهر خورده بروی مگر کش کند تیره رخشنده روی. فردوسی. هان و هان تا نخندی از خیره که بسی خنده دل کند تیره. سنائی. طبع روشن داشت خاقانی، حوادث تیره کرد ور نکردی خاطر او نور پیوند آمدی. خاقانی. مکن به حرف طمع تیره زندگانی خویش که روز هم شب تار است بر گدای چراغ. صائب (از آنندراج). ، سیاه و ظلمانی کردن. تیره و تار کردن. بی نور و تاریک کردن: سرو سیمین طرف ماه منیر تیره کرد از خط شبرنگ چو قیر هست شبگیر خط تیره او رخ رخشندۀ او ماه منیر. سوزنی. گردون قهرپیشه به دمهای قهر خویش خاموش و تیره کرد چراغ سخنورم. خاقانی. سر هوشمندان چنان خیره کرد که سودا دل روشنش تیره کرد. سعدی. برآمد یکی سهمگین باد و گرد که در چشم مردم جهان تیره کرد. سعدی. ، مکدر و ناصاف کردن. گرفته و تار کردن: آبی ست جهان تیره و بس ژرف بدو در زینهار که تیره نکنی جان مصفا. ناصرخسرو. غم و دم تیره کند آینه، وین آینه بین کز غم گرم و دم سرد مصفا بیند. خاقانی. پرتو آن نور دیده ها را خیره و تیره می کرد. (ترجمه تاریخ یمینی چ 1 تهران ص 334). چرخ شنید ناله ام گفت منال سعدیا کاه تو تیره می کند آینۀ جمال من. سعدی
کنایه از ناخوش و درهم کردن. (از آنندراج). سیاه و ضایع کردن. تباه و خراب کردن: چو اسکندری باید اندر جهان که تیره کند بخت شاهنشهان. فردوسی. و دیگر که تنگ اندر آمد سپاه مکن تیره بر خیره این تاج و گاه. فردوسی. بینداخت آن زهر خورده بروی مگر کش کند تیره رخشنده روی. فردوسی. هان و هان تا نخندی از خیره که بسی خنده دل کند تیره. سنائی. طبع روشن داشت خاقانی، حوادث تیره کرد ور نکردی خاطر او نور پیوند آمدی. خاقانی. مکن به حرف طمع تیره زندگانی خویش که روز هم شب تار است بر گدای چراغ. صائب (از آنندراج). ، سیاه و ظلمانی کردن. تیره و تار کردن. بی نور و تاریک کردن: سرو سیمین طرف ماه منیر تیره کرد از خط شبرنگ چو قیر هست شبگیر خط تیره او رخ رخشندۀ او ماه منیر. سوزنی. گردون قهرپیشه به دمهای قهر خویش خاموش و تیره کرد چراغ سخنورم. خاقانی. سر هوشمندان چنان خیره کرد که سودا دل روشنش تیره کرد. سعدی. برآمد یکی سهمگین باد و گرد که در چشم مردم جهان تیره کرد. سعدی. ، مکدر و ناصاف کردن. گرفته و تار کردن: آبی ست جهان تیره و بس ژرف بدو در زینهار که تیره نکنی جان مصفا. ناصرخسرو. غم و دم تیره کند آینه، وین آینه بین کز غم گرم و دم سرد مصفا بیند. خاقانی. پرتو آن نور دیده ها را خیره و تیره می کرد. (ترجمه تاریخ یمینی چ 1 تهران ص 334). چرخ شنید ناله ام گفت منال سعدیا کاه تو تیره می کند آینۀ جمال من. سعدی
یلخی. ایلخی. خیل. گلۀ اسب. (یادداشت مؤلف). - یله گرد چرا کردن، در ایلخی چریدن. آزاد و یله چرا کردن: مالهاشان یله گرد چرا می کنند. (از تحفۀ اهل بخارا). و رجوع به یلخی شود
یلخی. ایلخی. خیل. گلۀ اسب. (یادداشت مؤلف). - یله گرد چرا کردن، در ایلخی چریدن. آزاد و یله چرا کردن: مالهاشان یله گرد چرا می کنند. (از تحفۀ اهل بخارا). و رجوع به یلخی شود
گوی تیره. کنایه از زمین: بدارنده کاین آتش تیزپوی دواند همی گرد این تیره گوی که تا زنده ام هیچ نازارمت برم رنج و همواره ناز آرامت. اسدی. که آویختست اندرین سبز گنبد مر این تیره گوی درشت و کلان را. ناصرخسرو. رجوع به تیره شود
گوی تیره. کنایه از زمین: بدارنده کاین آتش تیزپوی دواند همی گرد این تیره گوی که تا زنده ام هیچ نازارمت برم رنج و همواره ناز آرامت. اسدی. که آویختست اندرین سبز گنبد مر این تیره گوی درشت و کلان را. ناصرخسرو. رجوع به تیره شود
سیاه فام و مظلم و مکدر. (ناظم الاطباء) : ز بانگ تبیره به سنگ اندرون بدرید دل در شب تیره گون. فردوسی. چو روشن شود تیره گون اخترم بکشتی ز آب زره بگذرم. فردوسی. دو چشم از بر سر چو دو چشمه خون ز دود دهانش جهان تیره گون. فردوسی. گولی تو از قیاس که گر برکشد کسی یک کوزه آب از او بزمان تیره گون شود. لبیبی (از یادداشت بخط مرحوم دهخدا). بس نپاید تا به روشن روی و موی تیره گون مانوی را حجت اهرمن و یزدان کند. عنصری. گران گشت از رنج سیمین ستون گلش گشت گلرنگ و مه تیره گون. اسدی (گرشاسب نامه). زمین تیره گون شد هوا تیره رنگ که پنهان شد از گرد رخسار زنگ. اسدی (گرشاسب نامه). رجوع به تیره و ترکیبهای دیگر آن شود
سیاه فام و مظلم و مکدر. (ناظم الاطباء) : ز بانگ تبیره به سنگ اندرون بدرید دل در شب تیره گون. فردوسی. چو روشن شود تیره گون اخترم بکشتی ز آب زره بگذرم. فردوسی. دو چشم از بر سر چو دو چشمه خون ز دود دهانش جهان تیره گون. فردوسی. گولی تو از قیاس که گر برکشد کسی یک کوزه آب از او بزمان تیره گون شود. لبیبی (از یادداشت بخط مرحوم دهخدا). بس نپاید تا به روشن روی و موی تیره گون مانوی را حجت اهرمن و یزدان کند. عنصری. گران گشت از رنج سیمین ستون گلش گشت گلرنگ و مه تیره گون. اسدی (گرشاسب نامه). زمین تیره گون شد هوا تیره رنگ که پنهان شد از گرد رخسار زنگ. اسدی (گرشاسب نامه). رجوع به تیره و ترکیبهای دیگر آن شود
